έ

Ποτέ δεν πυροβολούν στα πόδια.Το μυαλό είν΄ ο στόχος.

Πέμπτη 16 Αυγούστου 2018

Προσωνυμίες και πανηγύρια της Παναγιάς στην Ελλάδα

Πρόκειται για τμήμα του ένθετου περιοδικού Επτά Ημέρες στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ,στις 5.8.2001,που ήταν αφιερωμένο στον μήνα Αύγουστο.Ουσιώδες και κατατοπιστικό.


Διαβάστε - Κάντε λήψη:

Γιάννης Βασ. Πέππας

Τα χίλια ονόματα της απειρογάμου Μαρίας

Όσα ονόματα και να της έχουν δοθεί, είναι πάντοτε η Μαρία – η απείρανδρος και απειρόγαμος, που δεν ήξερε από άνδρα και γάμο. Είναι το κοντινότερο θεϊκό πρόσωπο στον άνθρωπο, ίσως επειδή υπήρξε μάνα και φέρει αυτό το αιώνιο σύμβολο ζωής και απροϋπόθετης αγάπης. Ναοί, ξωκκλήσια και μονές έχουν αφιερωθεί σε εκείνη απανταχού στον χριστιανικό κόσμο. Είναι η μοναδική που της δόθηκε η μοίρα να φέρει στον κόσμο έναν γιο, που να τον βλέπει ως Θεό και να το εννοεί. Την έχουν ονομάσει με περισσότε-ρα από 1.000 επίθετα, μεταξύ αυτών και Χιλιονοματούσα, ανάλογα με τον τόπο (Αθηνιώτισσα, Εξοχική, Θαλασσινή, Πυργιανή), με την τεχνοτροπία της εικόνας (Βρεφοκρατούσα, Τριχερούσα, Πλατυτέρα, Δεξιά) ή του ναού (Κρεμαστή, Θολοσκεπαστή), με τον μήνα που εορτάζεται (Βρεχούσα, Μεσοσπορίτισσα, Αυγουστιανή), με τα θαύματά της (Γιάτρισσα, Ψυχοσώστρα, Παρηγορήτρα, Παυσολύπη). Είναι, όμως, και τα επίθετα που της έχουν αποδώσει υμνογράφοι και πατέρες: γλυκασμός αγγέλων, θησαυρός αδαπάνητος, καθαρωτέρα λαμπηδόνων ηλιακών, φυσίζωος, καταφυγή, κεχαριτωμένη. Της έχουν δοθεί, ωστόσο, και ονόματα που κρύβουν μιαν ιστορία• είναι τα πιο παράξενα ονόματα που έχουν ακουστεί και αυτά παρουσιάζει σήμερα η «Κ».
Η Παναγιά η Θαλασσινή στη Χώρα Άνδρου.Ένα από τα εκατοντάδες προσωνύμια που έχουν δοθεί στη Μαρία,την Πλατυτέρα των Ουρανών.
Πυροβοληθείσα. Είναι η εικόνα που βρίσκεται στην αγιορείτικη Μονή Βατοπεδίου. Η παράδοση λέει ότι πυροβολήθηκε στο δεξί χέρι από Τούρκο στρατιώτη, κατά το 1822, ο οποίος παραφρόνησε και κρεμάστηκε σε παρακείμενη ελιά. Μάλιστα, ο Άγιος Μνάσων ο Αρχαίος Μαθητής έγραψε μεταξύ άλλων: «Κακουργίας δαιμόνιον, απίστου χείρα οπλίσας, πάνσεπτον εικόνα πυροβολήσας, μετωνόμασε τούτην πυροβοληθείσα».
Κουφή. Το οικείο ξωκκλήσι υπάρχει στη Σαμοθράκη, πέριξ της Χώρας, μέσα στο δάσος. Λέγεται ότι θερα-πεύει όσους έχουν προβλήματα ακοής, οι οποίοι πήγαιναν με ένα κεραμίδι, πάνω στο οποίο κοιμούνταν το βράδυ από την πλευρά του αυτιού που είχε πρόβλημα. Την επομένη, επέστρεφαν το κεραμίδι εκεί απ’ όπου το είχαν αρχικώς πάρει (από το ξωκκλήσι ή το σπίτι τους) και ανέμεναν το θαύμα.
Του Χάρου. Ένα εξωμονάστηρο στους Λειψούς, που χτίστηκε από μοναχούς της Ιεράς Μονής Πάτμου το 1600, πήρε το όνομά του από την τεχνοτροπία της εικόνας, η οποία παρουσιάζει την Παναγία να κρατάει στην αγκαλιά της όχι το Θείο Βρέφος, αλλά τον εσταυρωμένο Χριστό. Έτσι, λόγω της απεικόνισης του θανάτου, η εικόνα και το εξωμονάστηρο πήραν το όνομα «Παναγία του Χάρου». Με την εικόνα συνδέεται, μάλιστα, και το θαύμα των κρίνων, που ξεραίνονται και ανθίζουν ξανά κάθε 23 Αυγούστου, στα εννιάμερα της Παναγίας, από το 1943, οπότε και τα άφησε μια νεαρή γυναίκα.
Τριχερούσα. Είναι εικόνα που φυλάσσεται στην αγιορείτικη Ιερά Μονή Χιλανδαρίου και παρουσιάζει την Παναγία μεν, ως βρεφοκρατούσα, αλλά με ένα επιπλέον χέρι κάτω αριστερά. Είναι το χέρι του Ιωάννη του Δαμασκηνού που έκοψαν οι εικονομάχοι, κατά τον 7ο αιώνα. Λέγεται ότι εκείνος της αφιέρωσε την εικόνα, καθώς την επομένη είχε ξυπνήσει με το χέρι στη θέση του, παρακαλώντας όλο το βράδυ τη Μαρία να τον συντρέξει. Ο Ιωάννης αποφάσισε, έπειτα από αυτό, να φορέσει το μοναχικό σχήμα και με την εικόνα υπό μάλης βρέθηκε στη Λαύρα του Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου στην Παλαιστίνη. Από εκεί την έλαβε ο Άγιος Σάββας ο Χιλανδαρηνός, τον 12ο αιώνα, και τη μετέφερε στην ομώνυμη μονή – μια εκδοχή της παράδοσης θέλει τον Ιωάννη Δαμασκηνό να έχει ζητήσει η εικόνα, μετά τον θάνατό του, να δοθεί στον πρώτο επίσκοπο ονόματι Σάββα που θα επισκεπτόταν τη μονή. Έναν αιώνα μετά, η εικόνα μεταφέρθηκε στην Ιερά Μονή Στουντενίτσης στη Σερβία, από όπου φυγαδεύθηκε τον 15ο αιώνα πάνω σε έναν γάιδαρο, τον οποίο η παράδοση θέλει να οδήγησε η Μαρία στην Ιερά Μονή Χιλανδαρίου στο Περιβόλι της Παναγιάς.
Κόκκινη. Είναι ο δημοφιλής ναός της Σαντορίνης, που ονομάζεται επίσης και Παναγία Καρτεράδου. Η παράδοση θέλει τα θεμέλιά του να μπήκαν με κόκκινο κρασί λόγω έλλειψης νερού στην περιοχή, αφού ο ναύτης που θαλασσοπνιγόταν είχε κάνει τάμα στην Παναγία να χτίσει ναό προς τιμήν της στην πρώτη στεριά που θα βρει.
Μαύρη. Λέγεται ότι η Παναγία επισκέφθηκε το όνειρο ενός χωρικού από τον Βάμο Αποκορώνου στην Κρήτη και του υπέδειξε σε ποιο σπήλαιο να σκάψει για να βρει την εικόνα της. Εκείνος έκανε ό,τι του ζήτησε και βρήκε την εικόνα μαύρη από τα πετρώματα του σπηλαίου. Το ομώνυμο ξωκκλήσι, έτσι, ονομάστηκε Μαύρη Παναγιά.
Μελαχρινή. Στην ακριτική Ψέριμο των μιας χούφτας κατοίκων, πλησίον της Καλύμνου, της Κω και της Νισύρου, η Παναγιά η Μελαχρινή, που ονομάστηκε έτσι λόγω του σκούρου χρώματος της ρωσικής τεχνοτροπίας εικόνας της, κάθε Δεκαπενταύγουστο συγκεντρώνει πλοιάρια με προσκυνητές από τα γύρω νησιά για το μεγάλο πανηγύρι. Στις 8 Σεπτεμβρίου, σε άλλη Παναγιά της Ψερίμου, τη Γραφιώτισσα, γίνεται το δεύτερο πανηγύρι αφιερωμένο στη Μαρία. Μάλιστα, πρόσφατα κατέρρευσε το γραφικό εκκλησάκι που «συνόδευε» τη Γραφιώτισσα και την παραλία της.

Δημήτρης Αθηνάκης, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 15.08.2018

Η Παναγία του Πόνου

Ουδείς κατάλογος θεοτοκωνυμίων είναι πλήρης και τελεσίδικος. Εκατοντάδες τα ονόματα της Παναγίας, όσα ορίζουν τον τόπο όπου βρέθηκε μια εικόνα της και χτίστηκε εκκλησία ή μοναστήρι, κάποια ιαματική της ιδιότητα ή τον τύπο της εικονογραφικής απόδοσής της, αποτελούν τεκμήρια μιας επινοητικής αγάπης και μιας εξίσου εφευρετικής ανάγκης: της αέναα αυτοαναπαραγόμενης ανάγκης για παραμυθία. Ο ευαγ-γελικός Υιός του Ανθρώπου παραμένει απόμακρος, παρά τη γλυκύτητά του, ενώ η μητέρα του, στη λαϊκή παράδοση, ταυτίζεται με τις μανάδες όλου του κόσμου.
Η Παναγία η Βρεφοκρατούσα ίσως έχει στα λησμονημένα στρώματά της λείψανα μνήμης από την Άρτεμη Βρεφοκρατούσα (τη βλέπουμε στη Βραυρώνα), κι εκείθε από την Ίσιδα Βρεφοκρατούσα. Αποκτά, όμως, σπαραχτική μοναδικότητα στη σπανιότατη εκδοχή όπου, σαν Παναγία του Χάρου (τη βλέπουμε στους Λειψούς και στον Μυστρά), κρατάει στην αγκαλιά της όχι ένα νήπιο, αυστηρό ή παιχνιδιάρικο, αλλά τον Χριστό ήδη εσταυρωμένο, σε μέγεθος και στάση βρέφους. Συγκλονιστικός και ο τύπος της Παναγίας του Πάθους (αποκαλείται και Παναγία η Αμόλυντος), όπου ο μικρός Ιησούς κουρνιάζει τρομαγμένος στην α-γκαλιά της μάνας του, με το βλέμμα του στον Γαβριήλ, που κρατάει τα σύμβολα του Πάθους, τον σταυρό και τον ακάνθινο στέφανο• στ’ αριστερά της θεομητορικής κεφαλής, ο Μιχαήλ κρατάει τη λόγχη, τον σπόγγο και το δοχείο με τη χολή και το όξος, προαγγελία μαρτυρίου.
Κανένας βίος της Παναγίας επίσης (πέρα από εκείνον που συνθέτουν τα αισθήματα του καθενός, αδιάφορα για τις ιστορικές μαρτυρίες) δεν μπορεί να θεωρηθεί οριστικός και αναμφισβήτητος. Τα ευαγγέλια αφήνουν υποφωτισμένα ή δίχως καμία είδηση πολλά χρόνια της ζωής της, όπως συμβαίνει και με τον Ιησού. Η οικεί-α βιογραφία της, όπως την έπλασε ο καιρός, αντλεί στοιχεία και από τα Απόκρυφα, τη βυζαντινή εικονο-γραφία και την υμνογραφία, η οποία στο πρόσωπό της απελευθέρωσε όλο της το λυρικό πάθος, μπροστά στα επιτεύγματα του οποίου ωχριά η νεότερη θρησκευτική ποίηση.
Ξεχωριστή παραμένει η συμβολή της λαϊκής παράδοσης, που με τις ιστορίες και τα τραγούδια της επιμένει στην Παναγία του Πόνου, σε αυτήν που ξέρει από πόνο, άρα ξέρει και να τον συμμερίζεται όταν πλήττει άλλους. Κι είναι ντροπής πράγμα να βλέπουμε τους θεομπαίχτες εκμεταλλευτές των λαϊκών αισθημάτων να εμπορεύονται (και από τηλεοράσεως, μαζί με ακροδεξιές αθλιότητες) «βοτάνια του Αγίου Όρους» και «θαυματουργά κομποσκοίνια», ευλογημένα λέει από την Παναγία.


Παντελής Μπουκάλας, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 16.8.2018

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Παρακαλώ,τα σχόλια να σχετίζονται με την ανάρτηση και να είναι ευπρεπή.

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.