Ο εθνικός ρόλος του λογοτέχνη

Ο εθνικός ρόλος του λογοτέχνη.

Η υπεροχή του ανθρώπινου όντος ως προς τα άλλα έμβια,έγκειται στην ανάπτυξη λόγου.Μέσα από θαυμαστές νοητικές συνάψεις επιτυγχάνεται και η αντίληψη του (μικρο- μακρο-) κόσμου και η απόδοσή του σε κώδικες έκφρασης και επικοινωνίας: τις γλώσσες.Η γλώσσα,ο λόγος όχι μόνο αποτυπώνει δεδομένα και υπάρχοντα,αλλά προωθεί την σκέψη σε παρθένες ζώνες του φαντασιακού και του μεταφυσικού.Είναι εκεί που η ανθρώπινη ταπεινότητα εξακτινώνεται προς το συμπαντικό θείο.

Ο κόσμος του καθένα από εμάς ορίζεται από τα πλαίσια του διανοητικού εύρους του και τη δυνατότητα λεκτικής αποτύπωσής του.Έτσι,το λεξιλόγιο μπορούμε να πούμε ότι φανερώνει τα σύνορα της κοσμοθέασης,της κοινωνικής πραγματικότητας και της συναισθηματικής ταλάντωσης του εκάστοτε φορέα του.Κάθε σύνολο ανθρώπων με κοι-νά χαρακτηριστικά καταγωγής και διαβίωσης,αυτό που λέμε έθνος (από το εσμός,σμάρι) έχει διαμορφώσει,για να το πούμε χοντρικά,την δική του ιδιαίτερη γλώσσα.Βέβαια,οι γλωσσολογικές και κοινωνιολογικές ανιχνεύσεις έχουν αποτυπωθεί στις επιστήμες του ανθρώπου και συνεχώς διαστέλλονται.Παραμένει όμως πραγματικότητα το εθνικό ιδιόλεκτο,ας το πούμε έτσι,για κάθε περίπτωση: Κάθε λαός διαμορφώνει τα ιδιαίτερα γλωσσικά μορφώματά του,άσχετα από κοινές αφετηρίες στο γενεαλογικό δέντρο των γλωσσών.Παρ΄ όλο που,αλλιώς εκφράζουν την χαρά ή τη λύπη οι κάτοικοι του γεωγρα-φικού Βορρά,των αστικών περιβαλλόντων,των ποικίλων μορφωτικών επιπέδων,των ξε-χωριστών επαγγελματικών δραστηριοτήτων και κάθε επί μέρους διαφορά πολιτιστι-κή,ιστορική κ.λπ. παίζει το μικρό ή μεγάλο ρόλο της στη γενική φόρμα που υποστασιάζει την κάθε γλωσσική ζώνη (μεγάλες ομοταξίες ή υποομάδες τους),όμως,πέρα από αυτά, κάθε λαός συγκλίνει σε εκφραστικές ομοιότητες και ταυτίσεις.

Η λογοτεχνία,ως η τέχνη του λόγου,δεν έχει άλλο μέσο για την δημιουργία συναισθημά-των,ιστοριών,μύθων από τις λέξεις.Με αυτές ο μάστορας συγγραφέας-λογοτέχνης σμι-λεύει οντότητες,περιπλέκει καταστάσεις ζωής,φέρνει στην επιφάνεια εσωτερικότητες, αναδεικνύει κάλλη και βαρβαρότητες,εξακοντίζει μηνύματα,επιφέρει συγκινήσεις,ανα-τέμνει το παρελθόν,οραματίζεται μέλλοντα... Το εργαλείο που όλα αυτά ορθώνονται από τον αδιόρατο χώρο του νοητικού και καταγράφονται στο λευκό χαρτί είναι βέβαια οι λέξεις,οι οποίες σημαίνουν τον κόσμο του αποστολέα λογοτέχνη και των ληπτών αναγνω-στών.Το κάθε λογοτέχνημα,πεζό ή ποίημα,δεν αιωρείται σε μια αιθερική σφαίρα,αλλά υφίσταται και σαρκώνεται σε εντελώς συγκεκριμένο περιβάλλον: Ό,τι ορίζει το σύμπαν ενός λαού.Η διαδρομή του στο χρόνο,οι συμπεριφορές του από τον έρωτα,το φαΐ,το γλέντι έως τις μυστηριακές ψυχολογίες που συνθέτουν την ιδιαίτερη ταυτότητα αυτού του λαού.Ο λογοτέχνης όσο πιο πολύ τρανεύει,τόσο πιο πολύ εκφράζει το λαό του.Όσο πιο καθολικός γίνεται,τόσο πιο πολύ μπαίνει στο μεδούλι και στα μύχια του κόσμου που έχει συγκροτήσει το έθνος του.

Αυτό δεν σηματοδοτεί μόνο χρέος και ευθύνες για τον λογοτέχνη,αλλά τον καθιστά και άτυπο διαφυλαχτή του λεκτικού πλούτου που διαχρονικά ο λαός του συσσώρευσε.Η γλώσσα δεν είναι μόνο εθνική σημαία,αλλά και θησαυροφυλάκιο ψυχής.Ο λογοτέχνης μάστορας της γλώσσας,επιφορτίζεται όλο αυτό το βάρος,και καλείται όχι μόνο να το δια-σώσει,προστατεύοντάς το από αλλοιώσεις και φθορές,αλλά και να το εμπλουτίσει ακου-μπώντας στη ρίζα και στην παράδοση,ατενίζοντας ταυτόχρονα το σύγχρονο και το παναθρώπινο.Ο συγγραφέας λογοτέχνης δεν μπορεί να νοηθεί ως ένας έμπορος αφηγη-μάτων,ως φθηνός πωλητής ανούσιας ψυχαγωγίας.Ο ρόλος του οφείλει να αποτυπώνει τους κραδασμούς του λαού του.Σε κάθε περίπτωση όμως,και δεν υπάρχει σε αυτό έκ-πτωση ή συγχώρεση,πρέπει να χειρίζεται τις άγιες λέξεις με απέραντη στοργή,ευλαβική σοβαρότητα και υψηλή συνείδηση ότι διακονεί κυρίαρχο ακρογωνιαίο παράγοντα της προσωπικότητας του έθνους του.

Γιάννης Β. Πέππας,Φιλόλογος

Δημοσιεύτηκε και στον Παλμογράφο.Δείτε εδώ 

(Δημοσιεύτηκε και στη μηνιαία εφημερίδα Ρήξη,φ. 115,13-6-15,σελ. 20)