ΣΚΕΨΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΒΛΑΧΙΚΟ
ΙΔΙΩΜΑ-ΓΛΩΣΣΑ
Από Ιωάννης Τσιαμήτρος, Δευτέρα, 23 Φεβρουαρίου 2015 στις 2:54 μ.μ.
(του Γιάννη Τσιαμήτρου)
[Ανάρτηση στην fbική ομάδα Ας σεργιανίσουμε στα μουσικά μονοπάτια του
βλαχόφωνου ελληνισμού!!]
Οι σκέψεις,
που γράφω βγαίνουν αυθόρμητα,χωρίς να ‘χτενίσω’ το κείμενο, και πιθανόν να έχει
εκφραστικά λάθη:
Οι σχέσεις
την ελληνικής με την κουτσοβλαχική είναι μακροχρόνιες και βαθιές. Ο Ν. Κατσάνης
σημειώνει και το εξής επί λέξη: «Μια συστηματικότερη μελέτη είναι δυνατόν να αποδείξει
ότι το νεολατινικό αυτό ιδίωμα επικάθεται σε ελληνόφωνους ομιλητές, οι
οποίοι στη συνέχεια γίνονται δίγλωσσοι».
Οι έρευνες
σχετικά με την κουτσοβλαχική μέχρι την 10ετία του 70 κινούνταν σε ερασιτεχνικό επίπεδο. Από αυτήν
την 10ετία και μετά αρχίζει η
επιστημονική έρευνα και έχουμε διδακτορικές
διατριβές με αυστηρό επιστημονικό λόγο,
όπως του Αχ. Λαζάρου ‘Η Αρωμουνική και αι μετά της Ελληνικής σχέσεις
αυτής’ το 1976, του Ν. Κατσάνη,
‘Ελληνικές επιδράσεις στα Κουτσοβλάχικα’ το 1977 του Κ. Ντίνα, ‘Το ΚΒ ιδίωμα
της Σαμαρίνας’ το 1986 και ακολουθούν άλλες.
Στην εισαγωγή
και στον πρόλογο του βιβλίου του Ν. Κατσάνη και του Κ. Ντίνα με τίτλο
‘Γραμματική της Κοινής Κουτσοβλαχικής’ το 1990 οι καθηγητές αναφέρουν στις σελίδες 9 & 11 ότι μια Γραμματική
της κοινής Κουτσοβλαχικής παρουσιάζει
περισσότερο επιστημονικό ενδιαφέρον παρά χρηστικό. Λένε πως έχουν τη γνώμη ότι
η γλωσσική επιστήμη έχει προδικάσει με ακρίβεια την τύχη των ομιλητών της
Κουτσοβλαχικής, και οι οποίοι μοιραία οδηγούνται στην εξαφάνιση του δεύτερου
τους γλωσσικού κώδικα, αφού έλειψαν οι
αντικειμενικές συνθήκες που τον συντηρούσαν (π.χ. ιδιαίτερες ασχολίες,κοινωνικές
δομές, γεωγραφική απομόνωση).
Μας λέει επίσης ο Κατσάνης ότι συνεχίζεται
να υφίσταται Κουτσοβλαχικό Ζήτημα
και μάλιστα την εποχή που γράφει αυτό το βιβλίο, δεκαετία 80, παρατηρείται ανακίνηση του Ζητήματος αυτού.
Γράφει επί λέξη: ‘Σκοτεινά κέντρα και απροσδιόριστα εξαπολύουν προπαγανδιστικές
εκστρατείες με διάφορα έντυπα και κασέτες που αποστέλλονται σε Κουτσοβλάχους
του ελληνικού χώρου (σημειωτέον είχε παραλάβει και ο πατέρας μου) με
περιεχόμενο υποβαθμισμένο από επιστημονική και γλωσσική άποψη. Πίσω από
αυτές τις ενέργειες δεν είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς και στηρίγματα από
‘φιλικές και σύμμαχες χώρες, οι οποίες συντηρούν παρόμοιες κινήσεις ως
μελλοντικά σημεία ‘πολιτικής
τριβής’ για να εκβιάσουν επιθυμητές
λύσεις σε διάφορα επίπεδα.
Κατόπιν ο κος Κατσάνης αναφέρει ότι ‘η ρουμανική προπαγάνδα που δρούσε πριν από τον δεύτερο παγκόσμιο
πόλεμο υπήρξε η βασική αιτία της παρακμής
του ΚΒ στοιχείου. Η ρουμανική προπαγάνδα αποσκοπούσε σε έμμεσα πολιτικά οφέλη
και μεταχειρίστηκε τους βλαχόφωνους πληθυσμούς ως όργανά της. Η ενέργεια αυτή
είχε καταστροφικά αποτελέσματα γιατί έφερε σε αντιπαράθεση όχι μόνο τους βλαχόφωνους
πληθυσμούς προς τους ελληνόφωνους, αλλά κατόρθωσε να εισχωρήσει και μέσα στις
κουτσοβλαχικές κοινότητες και σε πολλές οικογένειες με συνέπειες τραγικές,
πολλές φορές και για τις δυο πλευρές. Όλες αυτές οι πολιτικές προστριβές όχι
μόνο καλυτέρεψαν τη ζωή του κουτσοβλαχικού στοιχείου αλλά το οδήγησαν σε πρόωρη
παρακμή.
Πρώτα από όλα
θα ήθελα να τονίσω πως θα ήταν
προτιμότερο να γίνονται σοβαρά συμπόσια με πολλούς έγκριτους
επιστήμονες επάνω σε τέτοια ευαίσθητα θέματα
για να εξάγονται καλύτερα αποτελέσματα.
Σχετικά με
το αν τα βλάχικα είναι γλώσσα ή δεν είναι. Γιατί λέγεται και αυτό. Υπάρχει και
η άποψη (προσωπική συζήτηση με τον γλωσσολόγο κ. Α. Μπουσμπούκη) ότι, και είναι γλώσσα και δεν είναι. Σαν
γλώσσα πραγματώνεται σε κάθε τοπικό βλάχικο ιδίωμα ξεχωριστά. Και είναι γνωστό πως υπάρχουν πολλά τέτοια διαφορετικά
ιδιώματα (Πίνδιοι, Φαρσαρώτες, Ασπροποταμίτες, Ολύμπιοι κλπ.). Βλέπουμε μάλιστα
ότι σε βασικά πράγματα υπάρχουν και μεγάλες διαφορές. ανάμεσα σε αυτά τα
ιδιώματα Για παράδειγμα, στη προσωπική αντωνυμία ‘εγώ’: Αλλού έχουμε ‘έου’, αλλού ‘ιό’, αλλού
‘έσκου’, αλλού ‘μίνι’ κλπ.
Δεν είναι
όμως και γλώσσα με την έννοια ότι, δεν υπάρχει μια κοινή μορφή βλάχικης. Δεν
υπάρχει μια κοινή γλώσσα κωδικοποιημένη. Αυτή τη στιγμή μιλάμε για κάτι το
αφηρημένο. Για παράδειγμα, μιλάμε για άνθρωπο. Ποιόν όμως; Για άντρα, για
γυναίκα, για παιδί; Μιλάμε για δέντρο. Ποιο δέντρο; Για μηλιά, για γκορτσιά; για κρανιά;
Εγώ από ότι
καταλαβαίνω, σαν απλός άνθρωπος, τα βλάχικα είναι μια εξέλιξη πολλών προφορικών
ιδιωμάτων της δημώδους λατινικής στα Βαλκάνια.
Μιλιώνταν σε οικογενειακό περιβάλλον και ήταν πάντοτε στο δικό μας χώρο
κάτω από τη σκιά της ελληνικής. Δεν έχει
καλλιεργηθεί ποτέ, ούτε είχε γραπτό λόγο,
γραπτή λογοτεχνία, λέξεις πολιτισμού, επιστημών κλπ.
Αποτέλεσε ένα λατινικό επίστρωμα
σε ένα ελληνικό υπόστρωμα, Aκριβώς δε,
επειδή ήταν απλό λατινικό επίστρωμα δεν αναπτύχθηκαν ή δεν χρησιμοποιήθηκαν
λογοτεχνικοί ή επιστημονικοί όροι.
Ο
Κατσάνης επίσης επισημαίνει το εξής:
Υπάρχει επιβίωση στα βλάχικα λέξεων και
φωνητικής της Αρχαίας Ελληνικής.
1) μικός= μικρός
βλαχ. μικου-νίκου ελλην. Τροπή του -μ-
σε -ν- γνώρισμα παλιό της βλάχικης.
2) μίδας =έντομο ζωύφιο που τρώει τα κουκιά
Θεόφραστος φιλόσοφος περί θυτών
ιστορίας. Στα βλάχικα =ουνίδα
3) κύμα: Επιβίωση φωνητική στη βλάχικη λέξη τσιούμα =
εξόγκωμα, κορυφή, φούσκωμα. Μέχρι το 10
αιώνα το -υ- στα ελληνικά προφέρονταν -ου-. (Ιστορία της ελληνικής
γλώσσας). Άρα επιβίωσε του -ου- στα
βλάχικα.
4) Αρχ. βρόταχος, βρότακος =βάτραχος Μπροάτικου βλαχ. για
τον ‘βάτραχο’.
Ο γνωστός
μάλιστα καθηγητής γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, μη βλάχος (άρα
περισσότερο αντικειμενικός) και διαλεκτολόγος Νίκος Κοντοσόπουλος στο βιβλίο
του ‘Οι γλώσσες της Ευρώπης’ τόμος Α΄, 1998 στη σελίδα 572 μας λέει πως το
‘αρωμουνικό ιδίωμα (που η χρήση του περιορίζεται ολοένα και περισσότερο) είναι
πια ένα ελληνο-βλαχικό jargon, (στα αγγλικά σημαίνει γλώσσα βάρβαρη,
υποτιμημένη και υβριδική), όπου οι λέξεις πολιτισμού είναι ελληνικές και παραμένουν μόνο τα ρήματα
(αν και όχι όλα), οι προθέσεις, το επιτασσόμενο άρθρο, ένας αριθμός ουσιαστικών
και επιθέτων καθώς και οι αντωνυμίες.. Για παράδειγμα αναφέρει τα εξής:
1
Σινετερισμόλου βα λια δάνειου ντι λα τράπεζα. 2. Δικηγόρλου βα παράτς για τα
δικαστικά έξοδα, αντουκίς; 3. Βαντρέμ ουν υπόμνημα λα υπουργείου, σνιγκα ουν’ λα νομάρχουλ.
Ακόμα , όπως
μας λένε οι ανά τον κόσμο γλωσσολόγοι
(για παράδειγμα η Νέλλη Κωστούλα-Μακράκη, διδάκτωρ του πανεπιστημίου
Στοκχόλμης) η διαδικασία τυποποίησης μιας
γλώσσας συνδέεται με έναν αριθμό κοινωνικο-ιστορικών παραγόντων, όπως ο αλφαβητισμός, ο εθνικισμός
και η πολιτιστική και εθνοτική ταυτότητα. Από ότι αντιλαμβάνομαι δηλαδή υπάρχει
και η πολιτική. Μην ξεχνάμε αυτό που είπε ο
μεγάλος Ρώσος γλωσσολόγος Max
Weinseich: ‘Η γλώσσα είναι μια
διάλεκτος με στρατό και ναυτικό’.
Θα κάνω
επίσης μια αναφορά στον Ρουμάνο Καθηγητή του Πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου
και τακτικό μέλος της Ρουμανικής Ακαδημίας, τον Τεοντόρ Καπιντάν, ο οποίος έζησε στον προηγούμενο αιώνα. Αυτός
ασχολήθηκε πάρα πολύ με το θέμα των Βλάχων και ήταν ο κατεξοχήν επιστημονικός
εκπρόσωπος της Ρουμάνικης προπαγάνδας. Είχε μάλιστα εκδώσει τεράστιο έργο με
τίτλο οι ‘Μακεδονοαρμάνοι’
Όμως στο
Περιοδικό ‘Μπαλκάνια’, στο τέλος της ζωής του στο κύκνειό του άσμα, ο Καπιντάν
χαρακτηρίζει ότι τα βλάχικα είναι ιδίωμα. Αυτό όμως δεν το γνωρίζουν πολλοί.
Μάλιστα λέει χαρακτηριστικά ότι σε αυτό το ιδίωμα υπάρχουν
αρχαία ελληνικά δομικά-συντακτικά στοιχεία, π.χ. ο απλός και
τετελεσμένος μέλλων και οι δυνητικές εγκλίσεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας,
Αυτά τα στοιχεία, σύμφωνα τον καθηγητή
του Πανεπιστημίου Σόφιας και ακαδημαϊκό Vl. Georgiev δεν δανείζονται,, όπως οι
λέξεις. Άρα βγαίνει το συμπέρασμα ότι αυτοί που τα χρησιμοποιούνε είναι ελληνικής καταγωγής.
Πιστεύω λοιπόν
πως το θέμα δεν είναι τόσο απλό, αφού υπάρχουν πολλές απόψεις. Ωστόσο θα ήταν
προτιμότερο να εξηγήσει κανείς το τι θεωρεί γλώσσα. Πιστεύω από εκεί ξεκινάει η συζήτηση.
Δεν είναι μια
κωδικοποιημένη γλώσσα και σιγά σιγά χάνεται
ο παραδοσιακός τρόπος μεταφοράς των βλάχικων γιατί αρχίζουν να εκλείπουν
οι γνήσιοι εκφραστές τους και η παλιά
κοινωνική και παραδοσιακή δομή.
Επίσης ένα
άλλο εμπόδιο είναι το γεγονός ότι δεν
υπάρχει χρηστικότητα των βλάχικων στη σύγχρονη ζωή. Οι νέοι επιθυμούν άλλες
ξένες γλώσσες που θα τους εφοδιάσουν στην μελλοντική τους επαγγελματική
καριέρα. Άλλωστε οι γλωσσολόγοι Κ.
Ντίνας και ο Νίκος Κατσάνης έχουν
επισημάνει ότι τα βλάχικα δεν έχουν χρηστικότητα, όπως είπα προηγουμένως.
Πάντως για την
ώρα, αυτό που, κατά τη γνώμη μου πρέπει να γίνει πρακτικά, είναι αυτοί που
γνωρίζουν τα βλάχικα να τα μαθαίνουν στα
παιδιά τους με τον παραδοσιακό τρόπο. Οι δε σύλλογοι να καταγράφουν και τους
τελευταίους αυθεντικούς ομιλητές του
τόπου τους με τραγούδια, ιστορίες κλπ.
Εγώ προσωπικά
αυτό κάνω με συνεντεύξεις που παίρνω και
με τραγούδια σε βλάχικο στίχο που
διδάσκω στα παιδιά του Ξηρολιβάδου
Τέλος, υποθέτω
πως για μερικούς το ενδιαφέρον τους για τα βλάχικα
και τη διδασκαλία τους είναι προσχηματικό, δηλαδή φοβάμαι πως
χρησιμοποιείται για συγκάλυψη των
πραγματικών σκοπών τους. Μην ξεχνάμε ότι έξω από την Ελλάδα πρώτα κατασκευάστηκε
μια αρμάνικη γλώσσα, μετά έγιναν προσπάθειες για γραπτή λογοτεχνία της και
κατόπιν έγινε και γίνεται προσπάθεια από Συμβούλιο, το γνωστό Συμβούλιο των
Αρμάνων, να αναγνωριστούν μειονότητες Βλάχων και περιφερειακός λαός Βλάχων στις χώρες που αυτοί υπάρχουν.
Και όλα αυτά, γίνονταν
και γίνονται, σύμφωνα με το παράδειγμα της
πρόσφατης δημιουργίας του κράτους του Φύρομ.
Όταν μιλάμε
για τη βλάχικη γλώσσα (νεολογισμοί: αρωμουνική, αρμάνικη, κουτσοβλαχική) στο
χώρο της Νοτίου Βαλκανικής εννοούμε τα βλάχικα, δηλαδή των σύνολο των βλάχικων
προφορικών διαλέκτων.
Η γλώσσα αυτή
παραμένει μέχρι σήμερα προφορική και δεν έχει αποκτήσει μία ενιαία μορφή, κοινά
αποδεκτή, από όλες τις ομάδες των βλαχοφώνων, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις
γύρω Βαλκανικές Χώρες. Τα βλάχικα, σύμφωνα και με τους ειδικούς γλωσσολόγους,
είναι το σύνολο των διαλέκτων μίας μη ομογενοποιημένης και μη κωδικοποιημένης
προφορικής γλώσσας.
Επίσης να
σημειωθεί ότι τα βλάχικα είναι μία από
τις τέσσερις ρομανικές (δηλαδή νεολατινικές) γλώσσες της Βαλκανικής λατινικής.
Ο εγγραμματισμός της ως νεολατινικής γλώσσας από τους ειδικούς επιστήμονες
γίνεται κυρίως με το λατινικό αλφάβητο και τη χρήση εν μέρει ελληνικών
στοιχείων. Τα βλάχικα που ομιλούνται από
Έλληνες, δεν είναι ούτε ξένη ούτε μειονοτική γλώσσα. Είναι μια άλλη γλώσσα και
συνιστά στοιχείο της υπερχιλιετούς προφορικής πολιτισμικής κληρονομιάς της
πατρίδας μας. Η επιστημονική καταγραφή, μελέτη και διάσωσή τους είναι η
καλύτερη απάντηση τόσο στους αδαείς κινδυνολογούντες φοβικούς όσο και στους
επαγγελματίες ακτιβιστές και κατασκευαστές μιας «εθνικής» αρμάνικης/βλάχικης
γλώσσας.
Ο Πρόεδρος
Μαγειρίας
Μιχάλης
Η Γραμματέας
Τσακνάκη – Νιτσιάκου
Αγγελική
ΠΟΝΤΙΑΚΑ -ΒΛΑΧΙΚΑ
Στη
περίπτωση των βλάχικων έχουμε αλλοφωνία στον ελληνικό χώρο και μάλιστα έχουμε προβλήματα από παλιές
προπαγάνδες και νέα φαινόμενα. Αρκεί
να διαβάσει κανείς το τελευταίο ψήφισμα της ΠΟΠΣΒ στην γενική
του συνέλευση το 2012:
ΨΗΦΙΣΜΑ
ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΒΛΑΧΩΝ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΒΛΑΧΙΚΗΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗΣ «ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑΣ» (24 Σύλλογοι
το πρότειναν)
Αιχμή του
δόρατος και πρωτοστάτης αυτών των θλιβερών ενεργειών, είναι το λεγόμενο
«Συμβούλιο των Μακεδονοαρμάνων», που εκμεταλλευόμενο την διοικητική αστάθεια
που εμφανίστηκε από τα γνωστά ζητήματα της διετίας 2007-2009 και υποστηριζόμενο
από κάποιες ομάδες και περιστασιακές συμμαχίες «προθύμων» ατόμων, καθώς και την
ανοχή ή και διακριτική αποδοχή κάποιων ελάχιστων συλλόγων βλάχων ανά τα
Βαλκάνια, προωθεί με κάθε τρόπο ανιστόρητες και προκλητικές θέσεις περί ύπαρξης
και θεσμοθέτησης βλαχικής «μειονότητας» στα Βαλκάνια.
Το θέμα δεν
θα είχε ιδιαίτερη σημασία και θα ήταν ανάξιο λόγου να ασχοληθεί κανείς με
τέτοιες γελοιότητες, εάν αυτό το λεγόμενο «Συμβούλιο των Μακεδοναρμάνων», στην
απέλπιδα αυτή προσπάθειά του να διαρρήξει το συμπαγές εθνικό μέτωπο του
λατινόφωνου ελληνισμού, δεν χρησιμοποιούσε κάθε αθέμιτο μέσον, για να πετύχει
τους σκοπούς του. Η εμφανής οικονομική στήριξη των «Μακεδοναρμάνων» από κέντρα
που το χρηματοδοτούν αφειδώς, τους δίνει την ευκαιρία να προβαίνουν σε έντονη
χρήση των ηλεκτρονικών και κλασσικών μέσων μαζικής επικοινωνίας (τηλεοράσεις,
διαδικτυακούς ιστότοπους και ιστοσελίδες, εκτυπώσεις και εκδόσεις βιβλίων
κλπ.), καθώς και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ώστε να στρεβλώσουν
προπαγανδιστικά υπεραιωνόβιες ιστορικές αλήθειες. Τα πρόσφατα παραδείγματα των
δραστηριοτήτων τους, όπως:
Όλα αυτά μας
υποχρεώνουν, αφού χαιρετίσουμε τις συντονισμένες και άμεσες ενέργειες της ΠΟΠΣΒ
στη μέχρι τώρα αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων, να επιστήσουμε την προσοχή
και στο νέο Δ.Σ. που θα προκύψει από τις σημερινές εκλογές, ώστε να κινηθεί
αναλόγως και με δραστικό τρόπο για να κτυπήσει στη ρίζα τους αυτά τα φαινόμενα.
Συγκεκριμένα προτείνουμε στο νέο Δ.Σ.:
1. Να
συνεχίσει με εντονότερο τρόπο την αντίδραση στις εντεινόμενες προκλήσεις των
«Μακεδοναρμάνων», τόσο μέσω των συμβατικών, όσο και των ηλεκτρονικών μέσων
μαζικής ενημέρωσης και να κρατάει σε εγρήγορση τους Συλλόγους-μέλη,
ξεσκεπάζοντας και στηλιτεύοντας διαρκώς και έγκαιρα τα προπαγανδιστικά
επιτελικά σχέδια των «Μακεδοναρμάνων»
2. Να
δημοσιοποιεί τις αντιδράσεις της με δυναμικότερο τρόπο και κυρίως με μεγαλύτερη
διάχυση στην κοινή γνώμη αυτών των αντιδράσεων σε όλα τα επίπεδα, μέσω του
συμβατικού και ηλεκτρονικού τύπου και μέσων μαζικής ενημέρωσης.
3 Να προβεί -σε πρώτη φάση- σε αυστηρές
επιπλήξεις σε όσα τυχόν μέλη της ΠΟΠΣΒ, αφελώς ή σκοπίμως, συμπράττουν σε
τέτοιες λογικές, παρακάμπτοντας ή μη ακολουθώντας τις αποφάσεις των Δ.Σ. και
των Γ.Σ. της.
4 Να ξεκινήσει και ολοκληρώσει ταχύτατα και
εντός ελαχίστων μηνών από σήμερα, την αναθεώρηση του Καταστατικού της ΠΟΠΣΒ, το
οποίο μετά από 30 χρόνια από τη θέσπισή του, δεν αντιστοιχεί στις ανάγκες της
Ομοσπονδίας, δεδομένου ότι πέραν των άλλων αναχρονιστικών και αντιλειτουργικών
άρθρων του, εμφανίζει μεγάλα και ενδεχομένως εκμεταλλεύσιμα από κακόβουλους
θεσμικά κενά, ως προς τα ζητήματα που διέπουν τις υποχρεώσεις των μελών της.
5 Να ολοκληρώσει γρήγορα όλες εκείνες τις
ενέργειες, που θα καταστήσουν την ΠΟΠΣΒ το βασικό σημείο αναφοράς των απανταχού
λατινοφώνων Ελλήνων, μέσω της τριτοβάθμιας ομοσπονδίας της ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑΣ.
Να κι ένα βιβλίο του,που μπορείτε να κατεβάσετε:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλώ,τα σχόλια να σχετίζονται με την ανάρτηση και να είναι ευπρεπή.
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.