Ο Θρύλος των καλικάντζαρων

 

Στο άκουσμα της λέξης (καλικάντζαρος) έρχεται στο μυαλό, η εικόνα της γιαγιάς κοντά στο τζάκι, που διηγείται στα εγγονάκια της, ιστορίες από τα «χρόνια τα παλιά». Τότε που ο κόσμος ήταν πιο απλός στη σκέψη και τη συμπεριφορά και θυμόταν και τηρούσε έθιμα και δοξασίες που τώρα μοιάζουν τόσο νοσταλγικά μακρινές.
Τι ήταν όμως αυτοί οι καλικάντζαροι;
Οι γιαγιάδες απαντούν με περισσή σιγουριά, λες και τους είχαν δει με τα μάτια τους: Αερικά, ξωτικά, που κάθε νύχτα το δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων κυκλοφορούν στους δρόμους και τα χαλάσματα του χωριού. Έτσι άκουγαν με ευλαβική προσοχή τα εγγονάκια τις ιστορίες αυτές και λίγο ο φόβος, λίγο ότι η γιαγιά ήταν πολύ πειστική στη διήγησή της, τα μικρά κάθονταν ήσυχα, χωρίς να ταλαιπωρούν τις μαμάδες, που είχαν αμέτρητες δουλειές τις μέρες εκείνες.
Μα πώς ξεκίνησε όλο αυτό το «παραμύθι»; Είναι εύκολο να απαντήσει κανείς αν σκεφτεί πόσο μεγάλη και ανεξάντλητη είναι η φαντασία του λαού μας.
Η αρχή του …μύθου, ξεκινά από τους αρχαίους χρόνους, όπου πίστευαν ότι οι ψυχές έβρισκαν την πόρτα του Άδη ανοιχτή και μπορούσαν έτσι να ανεβαίνουν στον πάνω κόσμο όποτε ήθελαν, χωρίς κανένα περιορισμό. Αργότερα, οι Βυζαντινοί γιόρταζαν το Δωδεκαήμερο με μουσική, τραγούδια, χορό και μασκαρέματα. Όπως λοιπόν οι άνθρωποι ήταν μασκαρεμένοι, με καλυμμένα τα πρόσωπά τους, μπορούσαν να κάνουν ότι ήθελαν χωρίς ντροπή και χωρίς να υπολογίζουν τίποτα. Έτσι μπορούσαν να μπουν στα σπίτια των άλλων κάνοντας φασαρία ή τραγουδώντας και ζητούσαν γλυκά ή λουκάνικα από τους οικοδεσπότες για να φύγουν. Ακόμα και από τις καμινάδες μπορούσαν να εισβάλλουν σ’ ένα σπίτι. Όλα αυτά συνεχίζονταν για δώδεκα ημέρες, μέχρι την παραμονή των Φώτων. Με το μεγάλο Αγιασμό, όλα σταματούσαν και οι άνθρωποι ησύχαζαν.
Η μεγάλη φαντασία του λαού μας, όλες αυτές τις συνήθειες των βυζαντινών χρόνων τις μετέτρεψε σε πλάσματα περίεργα, αλαφροΐσκιωτα, που ανεβαίνουν στη γη από τον κάτω κόσμο προσπαθώντας να τα κάνουν όλα άνω – κάτω. Κάπως έτσι «γεννήθηκαν» οι καλικάντζαροι, εκείνα τα μικροσκοπικά πλάσματα με τα μεγάλα αυτιά, τις περίεργες μύτες και τα γαμψά νύχια.
Γιατί οι καλικάντζαροι ανεβαίνουν πάνω στη γη, γιαγιά; Πού είναι όλο τον υπόλοιπο χρόνο; Γιατί διαλέγουν αυτές τις μέρες και όχι κάποιες άλλες;
Αυτές ήταν οι μόνιμες ερωτήσεις των εγγονιών, που άκουγαν με δέος αλλά και με κάποια ελαφρά δυσπιστία. Οι απαντήσεις τις γιαγιάς όμως ήταν πάντα κατατοπιστικές και σχεδόν αποστομωτικές.
Όλο το χρόνο, οι καλικάντζαροι, ζουν κάτω από τη γη και άλλος με τσεκούρι, άλλος με πριόνι, άλλος με τα γαμψά του νύχια, προσπαθούν να κόψουν το δέντρο που κρατά τη γη. Κόβουν συνεχώς από το πρωί μέχρι το άλλο πρωί. Εκεί κοντά στα Χριστούγεννα το δέντρο θέλει πολύ λίγο ακόμα, για να κοπεί τελείως. Τότε κι αυτοί, το παρατούν και ανεβαίνουν πάνω στη γη, για να ταλαιπωρήσουν τους δόλιους τους ανθρώπους, με τα καμώματά τους. Βρίσκουν ευκαιρία βλέπετε, γιατί ο μικρός Χριστός είναι Αβάπτιστος ακόμα και τα νερά «αβάπτιστα» κι αυτά κι έτσι τους χωράει κι αυτούς ο τόπος, για να κάνουν τις «ζαβολιές» τους. Τα Θεοφάνια όμως που βαπτίζεται ο Χριστός, αυτοί έντρομοι ξαναγυρίζουν κάτω από τη γη και με έκπληξή τους διαπιστώνουν ότι το δέντρο που τη κρατά, είναι άκοπο, ανέπαφο και ξεκινούν πάλι από την αρχή. Έτσι βάζουν σκοπό τους να κάνουν το ίδιο τον άλλο χρόνο και την παθαίνουν πάλι και τον άλλο χρόνο πάλι και ξανά.
Και τι κάνουν δηλαδή; Τι κάνουν; Και τι δεν κάνουν! Έτσι όπως είναι μαυριδεροί, τριχωτοί και μικροσκοπικοί, ανεβαίνουν σιγά - σιγά από τις τρύπες τους στη γη και περιμένουν την ώρα που θα σμίξει η μέρα με τη νύχτα, για να μπουν στα σπίτια να κάνουν ζημιές, να λερώσουν το σπίτι, να «μαγαρίσουν» το νερό, να φάνε το φαγητό, ειδικά αν είναι χοιρινό. Οι καλικάντζαροι λατρεύουν το χοιρινό! Είναι δε τόσο ευκίνητοι, που μπορούν να σκαρφαλώσουν εύκολα στα δέντρα, να πηδήσουν στις σκεπές, να σπάσουν τα κεραμίδια, να μπουν στις καμινάδες. Αυτός είναι ο λόγος, που τα τζάκια είναι πάντα αναμμένα όλο το δωδεκαήμερο. Οι καλικάντζαροι φοβούνται τη φωτιά! Αν σε πετύχουν στο δρόμο τους πεζό; Αλίμονο σου, θα υποφέρεις. Είναι ικανοί να πηδήσουν στην πλάτη σου, να σε τραβολογάνε να χορεύουν πάνω σου, ή να πάρουν την πιο άγρια μορφή τους, προσπαθώντας να σε φοβίσουν.
Μα δεν μπορεί κανένας να προφυλαχτεί απ’ αυτούς; ρωτούσαν αμέσως τα εγγονάκια.
Μα γιατί νομίζετε οι νοικοκυρές σκέπαζαν το χοιρινό τους με σπαράγγια; Για να το γλυτώσουν απ’ αυτούς. Βλέπετε, τα σπαράγγια όταν μαραθούν ξεραίνονται και γίνονται σαν αγκάθια. Έτσι, κανένας καλικάντζαρος δεν τολμά να πλησιάσει το χοιρινό ή τα λουκάνικα. Και δεν σταματούσαν εκεί. Μάζευαν ότι δοχεία άδεια είχαν και τα έβαζαν γύρω από την καπνοδόχο. Όταν οι καλικάντζαροι τα δουν αρχίζουν σα βλάκες που είναι να τα μετρούν. Δεν μπορούν όμως να μετρήσουν πάνω από το δύο, γιατί μπερδεύονται. Έτσι τους παίρνει το ξημέρωμα να μετρούν και να ξαναμετρούν… ένα – δύο, ένα – δύο. Με το πρώτο φως της μέρας πρέπει να εξαφανιστούν κι έτσι γλιτώνει το σπίτι και η ηρεμία του. Άλλοι πάλι, έριχναν αλάτι στη φωτιά. Ο κρότος που κάνει το αλάτι όταν καίγεται, τους φοβίζει και όπου φύγει - φύγει. Εκείνο όμως που τους κρατά σίγουρα μακριά, είναι το λιβάνι. Γι’ αυτό οι νοικοκυρές λιβάνιζαν κάθε απόγευμα όλο το δωδεκαήμερο και κρατούσαν το θυμιατήρι να λιβανίζει συνεχώς, έτσι ώστε να μην πλησιάζει κανείς τους.
Όταν πια οι καλικάντζαροι έφευγαν, την ημέρα των Φώτων, η στάχτη από το τζάκι μαζευόταν και πεταγόταν σε μέρος που δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, όπως καθαριζόταν και το τζάκι καθώς και το εικονοστάσι, το καντήλι και οι ίδιοι οι άνθρωποι, γιατί οι κατρουλήδες, όπως αλλιώς τους έλεγαν, μπορούν να «μαγαρίσουν» τα πάντα.
Έτσι κάπως τέλειωνε η ιστορία των γιαγιάδων αφήνοντας τα εγγονάκια κοιμισμένα κοντά στη ζεστασιά της φωτιάς, δημιουργώντας παιδικές αναμνήσεις, τρυφερές, γεμάτες φαντασία περισσότερο, παρά φόβο…

Το περιοδικό μας  13-12-2016

Ποιοι πραγματικά είμαστε;

 

Ποιοι πραγματικά είμαστε;

 «Η γενετική μάς μιλάει για τα ταξίδια των ανθρώπινων γονιδίων»,λέει ο Μάρεκ Σβέλεμπιλ. Αλλά η ανταλλαγή γονιδίων δια­φέρει από τη γλωσσική ή πολιτισμική α­νταλλαγή. Επομένως,μπορούμε να πούμε πως έχουμε τρεις ταυτότητες: τη γενετι­κή,τη γλωσσική και την πολιτισμική».

Αναφορικά με την ανάπτυξη της γεωργίας και κτηνοτροφίας στην Ευρώπη,για παράδειγμα,η γενετική μάς λέει σήμερα ότι ο νεολιθικός άνθρωπος που έφτασε α­πό τη Μέση Ανατολή δεν εξαφάνισε τον «ιθαγενή» παλαιολιθικό άνθρωπο,αλλά δεν εξηγεί πώς η νέα τεχνολογία εξα-πλώ­θηκε στην Ευρώπη.Η άποψη του Ζβέλεμπιλ,ύστερα από μελέτη των αρχαιολογι­κών ευρη-μάτων,είναι ότι σε πολλές περιοχές της ανατολικής και βόρειας Ευρώπης υπήρχαν «σύνορα» ανάμεσα στους τροφοσυλλέκτες και τους γεωργούς,τα οποία εν­δέχεται να διατηρήθηκαν χιλιά-δες χρόνια.

Εμπορικές συναλλαγές

Έχει διαπιστωθεί πως οι δύο «κοινότητες» είχαν εμπορικές συναλλαγές.Στην α­νατολική Βαλ-κανική οι τροφοσυλλέκτες αντήλλασσαν λίπος φώκιας,πυρόλιθους και σχιστόλιθους με κερα-μικά και σιτηρά.Στις παράκτιες περιοχές πάλι,όπου τα ψάρια και τα οστρακοειδή αφθονού-σαν,οι τροφοσυλλέκτες δεν ένιωθαν την ανάγκη κη­πευτικών.Η εξάπλωση της γεωργίας επο­μένως ήταν μάλλον αποτέλεσμα της υιοθέτησής της από τον παλαιολιθικό άνθρω­πο παρά των μεταναστεύσεων των νεολι­θικών κοινοτήτων.«Το ταξίδι των γονι­ίων,επομένως,δεν συμβαδίζει με τα πο­λιτισμικά πρότυπα».

Ούτε με τα γλωσσικά πρότυπα,λένε σή­μερα οι μελετητές.Ο Σάικς παρατηρεί ότι οι Βάσκοι που μιλούν μια μη ινδοευρωπαϊ­κή γλώσσα,παρ΄ όλο που περικλείονται από ινδοευρωπαϊκές γλώσ-σες,δεν διαθέτουν τη γενετική σύνθεση που θα οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι βρίσκονται στην Ευ­ρώπη νωρίτερα από τους Ισπανούς ή Γάλλους γείτονές τους.Παρομοίως,οι Ούγγροι που μι-λούν μια φιννοουγρική γλώσσα,δεν διαφέρουν γενετικά από τους Σλάβους γείτονές τους.

Γλωσσολογικοί γρίφοι

Η πολιτισμική ανταλλαγή,λοιπόν,δια­δραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανθρώπι­νη ιστορία.Τριά-ντα χρόνια πριν,η κυ­ρίαρχη θεωρία ήταν πως ο πρόδρομος των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών ήρθε στην Ευ­ρώπη με τον πολεμιστή-καβαλάρη από τις στέπες του πόντου της σημερινής Ουκρανίας,που την επέβαλε με τη δύναμη των όπλων.Το 1987,όμως,ο Κόλιν Ρένφριαν,του Ινστιτούτου Αρχαιολογικών Μελετών Μακντόναλτ του Κέμπριτζ,υποστήριξε ό­τι οι νεολιθικοί γεωργοί έφεραν τη γλώσσα και την επέβαλαν με «όπλο» τη νέα τεχνολογία.Η γενετική,ό-μως,λέει σήμερα ότι ούτε οι πολεμιστές ούτε οι γεωργοί μπόρε­σαν να διατηρήσουν τη γλώσσα τους.Και οι ινδοευρωπαϊκές γλώσσες εξαπλώθηκαν επιτυχέστερα από τα γονίδια.

Αν λοιπόν η γενετική αντιμετωπίζει δυσκολίες στη χρονολόγηση των προγόνων μας,ο χρονικός καθορισμός των γλωσσο­λογικών αλλαγών,παρατηρεί ο Ρένφριαν,είναι σχεδόν προβληματικός. Μολονότι οι γλωσσολόγοι μπορούν να εντοπίσουν τις αλλαγές από τα υστερολατινικά στα πρωτοϊσπανικά,για παράδειγμα,δεν είναι σε θέση να υποστηρίξουν ότι τα ίδια πρότυπα ισχύ-ουν και για τις άλλες γλώσσες,κυρίως πριν από την ανακάλυψη της γραφής.

Οι γλωσσολόγοι λοιπόν,όπως και οι συ­νάδελφοί τους στις άλλες ανθρωπιστικές επιστήμες που ερευνούν την προϊστορική εξέλιξη του ανθρώπου,έχουν αρχίσει να «βγαίνουν» από το στενό πλαίσιο της επιστήμης τους και να σχετίζουν τις αλλαγές στη γλώσσα με «πραγματικές δια-δικασίες»,όπως τις πλημμύρες και τη δημο­γραφική εξέλιξη.Επομένως,οι ισχύουσες μέχρι σή-μερα θεωρίες ενδέχεται να αλλά­ξουν τις επόμενες δεκαετίες αν συνεχιστεί η γόνιμη σχέση ανάμεσα στην αρχαιολο­γία και τη μοριακή ανθρωπολογία.

Μικρές οι αλλαγές

Ουδείς σχεδόν αμφισβητεί πως η εξά­πλωση της έρευνας σε νέα πεδία θα οδη­γήσει σε μια περισσότερο πολύπλοκη και με ιδιαίτερα λεπτές διαφορές άποψη για το τι τελικά σημαίνει το ανθρώπινο είδος.Το βέβαιο είναι πως είμαστε περισσότερο ό­μοιοι μεταξύ μας απ' ότι υπο-στηρίζουν οι ρατσιστές ή οι εθνικιστές: οι γενετικές διαφοροποιήσεις ανάμεσα στα έξι δισεκα­τομμύρια ανθρώπους του πλανήτη είναι λιγότερες από αυτές σε μια αγέλη χιμπαντζή-δων.Αλλά τα γονίδιά μας έδωσαν τη δυνατότητα να εξελιχθούμε από τον τροφοσυλλέκτη που έψαχνε καρπούς,στον άνθρωπο που ψάχνει στο Διαδίκτυο.

  Προϊστορική κουζίνα: φρούτα,ψάρια και πολύ άπαχο κρέας

Η σύγχρονη γεωργία και κτηνοτροφία περνά δύσκολους καιρούς.Τρελές αγελάδες,α­φθώδης πυρετός,ορμόνες,γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα. Λες και υπάρχει μια συ­νωμοσία που ανατρέπει την εδώ και αιώνες πίστη πως τα αγροτικά προϊόντα «κάνουν κα­λό στην υγεία».Ή μήπως ο πρωτο-γενής το­μέας της σύγχρονης οικονομίας,που πρωτο­εμφανίστηκε πριν από 10.000 έως 12.000 χρόνια στη σημερινή Μέση Ανατολή,είναι καταστροφι-κός για την ανθρώπινη υγεία; Κάτι τέτοιο θα σήμαινε πλήρη απαξίωση της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους.Η καλλιέρ­γεια της γης οδήγησε στην πρώτη μόνιμη εγκατάσταση του ανθρώπου και επομένως στην κοινωνική οργάνωση που ήταν άγνωστη στον κυνηγό/τροφοσυλλέκτη.Παράλληλα, όμως,λένε σήμερα οι υποστηρικτές της «πα­λαιολιθικής δίαιτας»,η γεωργία οδήγησε την ανθρωπότητα σε αντίθετες προς τη φύση της διαιτητικές συνήθειες για τις οποίες δεν ήταν προετοιμασμένη.Και σ' αυτές τις συνή-θειες αποδίδονται σήμερα ασθένειες όπως η καρδιοπάθεια,ο διαβήτης,η αρτηριοσκλήρωση,η οστεοπόρωση κ.λπ.Με άλλα λόγια,πρέπει να τρώμε όπως οι πρόγονοί μας: φρούτα,ψάρια και πολύ άπαχο κρέας.Ο μέσος Ευρωπαίος λαμβάνει το 70% των θερμίδων του από τροφές που δεν υπήρχαν κατά την ανθρώπινη εξέλιξη: γάλα και προϊόντα γάλακτος,λάδι, ζάχαρη,σιτηρά, δηλαδή τροφές φτωχές σε μέταλλα και βιταμίνες και πλού­σιες σε λίπη και ά-λατα.Ανεξαρτήτως από το πόσο είμαστε έτοιμοι να υιοθετήσουμε τις διατροφικές συνήθειες του ανθρώπου των σπηλαίων,η «παλαιολιθική δίαιτα» δεν αποτε­λεί λύση εύκολα αποδεκτή ή,πολύ περισσότερο,εφαρμόσιμη.Άλλωστε,δεν συναντάς εύκολα ένα μαμούθ πίσω από κάθε φανοστάτη σήμερα.Ούτε για τους μακρινούς προγόνους μας ήταν εύκολο,και αυτός είναι ίσως ο λόγος που στράφηκαν στη γεωργία.

Ζωγραφίζοντας το παρελθόν

Η ζωγραφική των σπηλαίων,όπως το άλογο από το σπήλαιο Λασκώ στη Γαλλία,χρονολογείται από τη Νεοπαλαιολιθική Εποχή.

Αρχέγονη τέχνη

Η χρονολόγηση με την τεχνική του άνθρακα-14 βοήθησε τους αρχαι-ολόγους να υπολογίσουν επακριβώς την ηλικία των προϊστορικών τε-χνουργημάτων,όπως των ανθρωπόμορφων ειδωλίων που εμφανίστηκαν μεταξύ του 30.000 και 10.000 π.Χ.

 ΚΟΣΜΟΣ ■   23     Η  ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ       ΚΥΡΙΑΚΗ 6 ΜΑ:ΙΟΥ 2001

Φώτης Βράκας, Η Ήπειρος του χτες μέσα από ασπρόμαυρες φωτογραφίες

Το λεύκωμα (δεν φέρει χρόνο έκδοσης) θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως θαυμάσιο,αν στη σελίδα 106 ο συγγραφέας,στην εισαγωγή της ενότητας για τους Αρβανίτες,δεν επαναλάμβανε τις γνωστές ανοησίες που αμφισβητούν την ελλη-νικότητα των παλιότερα αρβανιτοφώνων Ελλήνων,απόδειξη ότι στερείται ιστορι-κής κατάρτισης.Γράφει λοιπόν: 

Αρβανίτες 

Ιστορικά,σε γραπτές πηγές,θα συναντήσουµε τους Αρβανίτες για πρώτη φορά στα βυζαντινά κείµενα του Μιχαήλ Ατταλειάτη στο ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ και στην Αλεξι-άδα της Άννας Κοµνηνής που αναφέρεται στα πολεµικά γεγονότα του Αυτοκρά-τορα Αλέξιου Κοµνηνού εναντίον των Νορµανδών στην περιοχή του Άρβανου στην βόρεια Ήπειρο.Κάποιοι τους θέλουν σαν Αλαβανούς κάποιοι σαν ∆ωριείς του νέου Ελληνισµού.Είναι αλήθεια ότι η αρβανίτικη γλώσσα που οµιλείτε στον ελλαδικό χώρο είναι µια διάλεκτος των Τόσκηδων αλλά µε πολλές αρχαίες ελλη-νικές λέξεις και µάλιστα Οµηρικές.Ήδη από τον 12ο αιώνα έχουµε στην Ήπειρο µετανάστες από αρβανίτικα φύλα.Πολέµησαν στο πλευρό των βυζαντινών αυτο-κρατόρων εναντίων των Σλάβων και Βενετών πράγµα για το οποίο ανταµείφθη-καν.Ακολουθεί µια νέα κάθοδος τον 13ο και 14ο αιώνα προς την νότιο Ελλάδα.Οι Αρβανίτες τόσο στην Ήπειρο όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα µιας και κράτησαν την ορθόδοξη πίστη ταυτίστηκαν µε τον Ελληνισµό.Το Σούλι είναι η πρώτη δί-γλωσση πολιτεία.Ο Μάρκος Μπότσαρης θα συντάξει το πρώτο δίγλωσσο (ελληνι-κοαρβανίτικο,ο ίδιος το ονόµασε ελληνοαλβανικό) λεξικό.Κοιτίδες των Αρβανιτών στην Ήπειρο είναι η περιοχές της Λάκκας και µικρής Λάκκας,της Λάµαρης και του Φαναρίου.Αρκετοί λαογράφοι και ποιητές έχουν κάνει κάποια σύγχηση στις έννοιες Αρβανίτης και Τουρκαλβανός (µουσουλµάνοι Αλβανοί κατά την περίοδο της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας) και αναφέρουν τους Αρβανίτες σαν Τουρκαλβα-νούς.Για παράδειγµα στο ποίηµα της ∆έσπως Μπότσαρη,όπου λέγεται “....Αρβα-νιτιά σε πλάκωσε στου ∆ηµουλιά τον Πύργο” πράγµα που δεν στέκει,καθότι το µεγαλύτερο µέρος των Σουλιωτών ήταν προφανώς Αρβανίτες. Στον αγώνα του έθνους οι Αρβανίτες έδωσαν τον παρών.Νεώτεροι ιστορικοί παρουσιάζουν τους Υδραίους σαν τους θαλασσινούς Σουλιώτες.Κάποιος ιστορικός είπε,πώς δεν θα υπήρξε ελληνικό κράτος χωρίς τους  Αρβανίτες.Ενώ ο µεγάλος ιστορικός Παπα-ρηγόπουλος θα κάνει λόγο για το πάντρεµα της ελληνικής διανόησης µε την αρ-βανίτικη παλικαριά.

Τα ανεπίτρεπτα ορθογραφικά λάθη  του παρ΄ ολίγον συγγραφέα μας δείχνουν ότι δεν πρέπει να πάρουμε σοβαρά ούτε την εισαγωγή του ούτε τον ίδιο.Τα αρβα-νίτικα δεν είναι "μια διάλεκτος των Τόσκηδων",αλλά η Ηπειρώτικη εκδοχή/μορ-φή της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και το λεξικό που εξέδωσε το 1809 στο Παρίσι ο    Francois Charles Hugues Laurent Pouqueville (1770-1838),με την συνεργα-σία των Μποτσαραίων είχε τον τίτλο "Λεξικόν της Ρωμαϊκής και Αρβανητη-κής Απλής".Ας σταματήσει επιτέλους η κακοποίηση κατά των Αρβανίτικης κα-ταγωγής Ελλήνων.

 

(παρ΄ όλ΄ αυτά) κάντε λήψη του βιβλίου πατώντας εδώ. 

Γιάννης Βασ. Πέππας 

Γιάννης Βασ. Πέππας, Παύλος Σιδηρόπουλος (2003)

Ένα απ΄ τα πρώτα βιβλία μου,γραμμένο με πολύ συναί-σθημα κι έντονο το προσωπικό βίωμα. 

Κάντε λήψη πατώντας εδώ

Γιάννης Βασ. Πέππας

Κατασκευάζοντας την νέα Εθνική Οδό,1963

 

Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη κάπου στο 1963,στα έργα κατασκευής της νέας Εθνικής Οδού,στο ύψος της Μαλακάσας.Ως τότε,η σύνδεση με Λαμία-Θεσσαλο-νίκη γινόταν με δρόμο μέσω Μάνδρας-Βιλλίων-Ερυθρών-Θηβών (η λεγόμενη πα-λαιά Εθνική Οδός).Η νέα χάραξη έλαβε την αρίθμησή της το 1963.Είχε μήκος 605 χλμ. Αντικαταταστάθηκε σε μεγάλο ποσοστό από τον Αυτοκινητόδρομο 1,μια και ήταν ο κυριότερος οδικός άξονας της Ελλάδας μέχρι την δημιουργία του,οπότε και πολλά τμήματα αντικαταστάθηκαν ή παρακάμφθηκαν.Τμήματά της χρησιμοποι-ούνται ακόμα και σήμερα,για την εξυπηρέτηση της τοπικής κυκλοφορίας.Η αρχική διαδρομή,σύμφωνα με την υπουργική απόφαση του 1963 Περί αριθμήσεως των Εθνικών Οδών,ήταν η εξής: Αθήνα,Δεκέλεια (Τατόι),Σφενδάλη (Μαλακάσα),Μαρ-τίνο,Αταλάντη,Καμένα Βούρλα,Θερμοπύλες, Λαμία,Στυλίδα,Αλμυρός,Βελεστίνο, Λάρισα,Κατερίνη,Αλεξάνδρεια,Χαλκηδόνα,Γέφυρα και Πολύκαστρο,καταλήγοντας στους Ευζώνους και τα σύνορα με τα Σκόπια.

Στην κατασκευή του τμήματος περί την Μαλακάσα εργάστηκε και ο πατέρας μου,Βασίλης Κων. Πέππας,38 ετών τότε.Σηκωνόταν αχάραγα και κάλυπτε την α-πόσταση ως την Μαλακάσα (περίπου 12 χλμ.) με τα πόδια.Το απόγευμα,όταν σχό-λαγε,πάλι με τα πόδια επέστρεφε στον Βαρνάβα,στο σπίτι του και την οικογένειά του.Αυτοκίνητα δεν υπήρχαν τότε στο χωριό,κάποια χρόνια αργότερα γύρισαν 2-3 μετανάστες απ΄ την Γερμανία κι έφεραν τις πρώτες κούρσες.Ο ένας μάλιστα,ο Βαγ-γέλης Αποστόλου,την έκανε ταξί κι εργάστηκε ως την σύνταξή του ως ταξιτζής στο χωριό.Όταν έβγαλα το Δημοτικό (1973) υπήρχαν μόλις 4 κούρσες στον Βαρνάβα. Κάπου από τότε άρχισε ο κόσμος να αποκτά αγροτικά αυτοκίνητα.Οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες βελτιώνονταν με ραγδαίο ρυθμό.Στην αρχή,το γεγονός ήταν είδηση: "ο τάδε πήρε αγροτικό!" Σύντομα,όμως,έφτασε κάθε νοικοκυριό να έχει το αγροτικό του,πάντα Ιαπωνικά: Datsun, Toyota, Nissan.

Ούτε συγκοινωνία υπήρχε τότε,πρωινή ώρα.Αργότερα μπήκε δρομολόγιο λεωφορεί-ου στις 5 το πρωί για να εξυπηρετείται η πολυπληθής εργατική τάξη του χωριού.Το θλιβερό και εξοργιστικό είναι ότι σήμερα (Μάιος 2022) ο Βαρνάβας δεν έχει καμμία συγκοινωνία,κανένα ΚΤΕΛ! Τίποτα...

Ήταν δύσκολα τα χρόνια τότε.Δεν το λέω μόνο για τον πατέρα μου.Για όλους ή-ταν.Το μόνο όπλο τους,τα χέρια τους,Μα τράβηξαν μπροστά,αγόγγυστα,με 100 λέ-ξεις αρβανίτικες,500 ελληνικές και βαθιά πίστη στον θεό και τον άνθρωπο.Κι έ-καναν το χέρσο γόνιμο και το σκοτάδι φως!

Στη φωτογραφία εικονίζονται κάποιοι εργάτες,δυο ηλικιωμένοι με μαγκούρες/γκλί-τσες,που πρέπει να ΄σαν τσοπάνηδες της περιοχής (γι΄ αυτό και τα σκυλιά) και πε-ριέργως και δύο χωροφύλακες.Υποθέτω ότι βρίσκονταν εκεί για τη διαφύλαξη όχι μόνο των εργαλείων,οχημάτων,μέσων του εργοταξίου,αλλά και των υλικών (άμμος, χαλίκι,πίσσα).Παλιότερα,όταν υπηρετούσα σε Λύκειο της Βοιωτίας,κοντά στον Κο-ρινθιακό,μου είχαν πει οι ντόπιοι ότι στα έργα του Μόρνου,για την υδροδότηση της Αθήνας,οι κάτοικοι των χωριών γύρω απ΄ αυτό το μεγάλο μακράς απόστασης έργο (απ΄ την Φωκίδα στην Αθήνα) έκλεβαν ασύστολα ό,τι δεν φυλασσόταν για να φτιά-ξουν σπίτια,αποθήκες,μαντριά κ.λπ.,λόγω της επικρατούσας ανέχειας και δυσκολί-ας.Ανάλογες καταστάσεις,φαίνεται,επέβαλαν αστυνομική παρουσία και στα έργα διάνοιξης της Εθνικής Οδού το 1963.

Γιάννης Βασ. Πέππας, Φιλόλογος - Συγγραφέας

Ενθύμιον Πόρου 1947

 

Πρόκειται για φωτογραφία που είχε στείλει ο πατέρας μου, Βασίλης Κων. Πέππας (1925-2007),ταχυδρομικά απ΄ τον Πόρο,όπου είχε καταταγεί ως ναύτης κι υπηρέτησε το πρώτο μέρος της θητείας του.

Στην πίσω πλευρά της φωτογραφίας γράφεται: 
Κ΄ Ενθύμιον Πόρου
Εν Πόρω τοι 5/3/47
Βασίλειος Πέππας
σήμερον όπου σας γράφω σας γράφω σχετικά για τον Πόρο  αυτή η φοτογραφία έχει το προγηναστίριον που μας εκπεδέβουν  Τα Μεγάλα οικήματα είναι το Προγυμναστήριον

Νοσταλγούσε πάντα τον Πόρο ο πατέρας. Ήθελε να τον ξαναδεί. Αυτό έγινε 50 χρόνια μετά. Πήγαμε την ημέρα των Φώτων (6 Γενάρη) του 1997 (ή 1998) μια ολοήμερη εκδρομή.

Γιάννης Βασ. Πέππας, Φιλόλογος

Ελένη Παπαδάκη

 

Παπαδάκη, Ελένη^. από τις σημα­ντικότερες ηθοποιούς του ελληνικού Θεάτρου (ΑΘήνα, 1908-1944). Εκτός από το εξαιρετικό υποκριτικό της τα­λέντο και την δεξιοτεχνία στην χρήση των εκφραστικών της μέσων, διακρι­νόταν για την μουσική της καλλιέρ­γεια (είχε σπουδάσει μουσική, πιάνο και τραγούδι), την κλασική της παι­δεία (γνώριζε θαυμάσια την αρχαία ελληνική γλώσσα) και την βαθύτατη πνευματικότητά της. O Στρατής Μυ­ριβήλης, αναφερόμενος στην ερμη­νεία της, έγραφε: «Ένας τυφλός, ακούγοντας την Ελένη Παπαδάκη,θα βλέπει ασφαλώς τα χρώματα και τα σχήματα».

Σπούδασε στο Ελληνικό Ωδείο και πρωτοεμφανίστηκε στο Θέατρο Τέ­χνης του Σπύρου Μελά όπου διέπρεψε στον ρόλο τής Ερσίλια στο Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα, του Πιραντέλο και της Ηρωδιάδας στο έργο Σαλώμη του Όσκαρ Γουάιλντ. Κατό­πιν συνεργάστηκε με διάφορους θιά­σους (μεταξύ των οποίων του θιάσου «των Νέων», της Κυβέλης, της Κοτο­πούλη, του Βεάκη κ.ά.) με τους οποί­ους ερμήνευσε μια μεγάλη ποικιλία ρόλων κάθε θεατρικού είδους, από το ψυχολογικό δράμα ως την επιθεώρη­ση. Προσελήφθη στον θίασο του Εθνικού Θεάτρου με την ίδρυσή του και ερμήνευσε μεγάλους ρόλους του κλασικού δραματολογίου, του νεώτε­ρου ελληνικού και ξένου θεάτρου. Σημαντική στάθηκε η συμβολή της στην αναβίωση του αρχαίου δράμα­τος. Υποδύθηκε την Κλυταιμνήστρα (με την Κατίνα Παξινού στον επώνυμο ρόλο) στην ιστορική παράσταση της Ηλέκτρας του Σοφοκλέους, σε σκη­νοθεσία Δ. Ροντήρη, στο Ηρώδειο το 1936 και στην Επίδαυρο το 1938. Κατά την διάρκεια της Κατοχής πρωταγω­νίστησε στις παραστάσεις της Ιφιγε­νείας εν Ταύροις (σκηνοθεσία T. Μουζενίδη, 1941) και της Εκάβης (σκηνοθεσία Σ. Καραντινού, 1943­-1944) που ανέβηκαν στην αίθουσα του Εθνικού Θεάτρου. Η ερμηνεία της ως Εκάβης συγκλόνισε το κοινό με την ένταση του πάθους. Η Έλσα Βεργή έλεγε αργότερα ότι «Η Εκάβη της Παπαδάκη ήταν το σύμβολο μιας ολόκληρης φυλής στο πρόσωπο μιας μάνας», ενώ για την παράσταση αυτή ο Άγγελος Σικελιανός έγραψε ένα σημαντικό άρθρο στο Ελεύθερο Βήμα (30 Δεκεμβρίου 1943).

Η Παπαδάκη δολοφονήθηκε τον Δεκέμβριο του 1944 από μέλη του ΕΛΑΣ, τα οποία λίγο αργότερα κατα­δικάστηκαν και εκτελέστηκαν με από­φαση έκτακτου στρατοδικείου του ΕΛΑΣ. 

ΠΑΠΥΡΟΣ

Για την Ελένη Παπαδάκη δες και εδώ