Μας πληροφορεί ο Παντελής Πρεβελάκης στο βιβλίο του «400 γράμματα του Πρεβελάκη στον Καζαντζάκη», πως «Με ειδική διαταγή του Προέδρου της Κυβερνήσεως Ναυάρχου Βούλγαρη, στις 17 Ιουνίου 1945, είχε συσταθεί Επιτροπή από τους Καθηγητές Ιωάννη Καλιτσουνάκη και Ι. Θ. Κακριδή, τον Νίκο Καζαντζάκη και τον φωτογράφο Κώστα Κουτουλάκη (ως βοηθητικό μέλος), που περιηγήθηκε την Κρήτη από 29 Ιουνίου ίσαμε 6 Αυγούστου 1945 ¨προς διαπίστωσιν των υπό των Γερμανών και Ιταλών κατά την διάρκειαν της Κατοχής διαπραχθέντων ωμοτήτων εν Κρήτη¨. Η επιτροπή συνέταξε μακριά έκθεση, αδημοσίευτη ακόμα. Έχω αντίγραφο».
Παρ ότι η έκθεση αυτή παραδόθηκε στο Υπουργείο Εξωτερικών, χάθηκε, άγνωστο πως και κυρίως γιατί. Ή μάλλον, χάθηκε μέσα από πολύ γνωστούς διαδρόμους, με τη φροντίδα όλων αυτών που είχαν λόγους να το κάνουν.
Ο δήμος Ηρακλείου Κρήτης ζήτησε εγγράφως από το Υπουργείο Εξωτερικών να πληροφορηθεί για την τύχη της έκθεσης. Δεν πήρε καμία επίσημη απάντηση. Ανεπίσημα, υπηρεσιακοί παράγοντες συνέδεσαν την ολιγωρία αυτή με την «προαγωγή των Ελληνογερμανικών σχέσεων».
Ο χρόνος όμως και η ίδια η ιστορία αναλαμβάνουν να αποκαταστήσουν αποσιωπήσεις, ψεύδη, στρεβλώσεις και παραποιήσεις . Έτσι λοιπόν, στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ηρακλείου που δημιούργησε και συντηρεί η Εταιρεία Κρητικών Ιστορικών Μελετών, βρέθηκε ένα αντίγραφο της Έκθεσης! Πρόκειται για το αντίγραφο που κρατούσε ο Π. Πρεβελάκης και το οποίο μεταφέρθηκε στο Μουσείο με άλλο υλικό από το αρχείο του. Έτσι λοιπόν, ο Δήμος Ηρακλείου, επί δημαρχίας Μανώλη Καρέλλη, προχώρησε το 1983 στην έκδοση της «Έκθεσης της κεντρικής επιτροπής διαπιστώσεως ωμοτήτων εν Κρήτη» .
Πρόκειται για μια σπουδαία καταγραφή των συμβάντων. Η επιτροπή περιέτρεξε την Κρήτη με ένα άθλιο τζιπ το οποίο χάλασε κάποια στιγμή, αναγκάζοντας τον Καζαντζάκη και τους συνεργάτες του να συνεχίσουν με άλογα και μουλάρια στα δύσβατα χωριά της. Η επιτροπή σημειώνει πως «Η έκθεσις είναι απολύτως αντικειμενική. Αι παρεχόμεναι εκασταχού πληροφορίαι εξηλέγχοντο πρώτον αμέσως επί τόπου, καθ όσον η Επιτροπή κατά κανόνα δεν απηυθύνετο εις μεμονομένα άτομα, αλλά, καλούσα τας αρχάς εκάστου χωρίου (τον Πρόεδρον της κοινότητος , τον ιερέα, τον διδάσκαλον κ.τ.λ. ) και άλλους ευηπολήπτους πολίτας, ήκουε την έκθεσίν των και συχνά, επί αμφησβητησίμων σημείων, προεκάλει συζήτησιν μεταξύ αυτών».
Το πρώτο κεφάλαιο της ΄Εκθεσης, περιλαμβάνει στοιχεία γύρω από την κατάληψη της Κρήτης και το πώς αναπτύχθηκαν οι κατακτητές σε πόλεις και χωριά του νησιού. Το δεύτερο περιγράφει την Κατοχή. Καταγράφει την επίταξη του αγροτικού πλούτου, τις υποχρεωτικές εργασίες των κατοίκων, τις φυλακίσεις, τις εκτελέσεις ομήρων, τις αποστολές σε στρατόπεδα εργασίας στη Γερμανία και την καταστροφή πολλών χωριών. Ακόμα, τις ομαδικές εκτελέσεις συνεπεία της αντάρτικης δράσης και των σαμποτάζ. Με λεπτομέρειες αναφέρονται περιστατικά και γεγονότα σε όλα τα χωριά. Μοίρες, Καστέλλι Πεδιάδος, επαρχία Βιάννου, Κεφαλόβρυσι, Κρεββατάς, και πολλοί άλλοι μαρτυρικοί τόποι της Κρήτης αναφέρονται. Ονόματα χωριών, ονόματα εκτελεσθέντων, στοιχεία αδιάσειστα! «Εις το φαράγγι του χ. Καλάμι συνέλαβον τρεις κρυπτομένους άνδρας, τον Κ. Κουντουράκην, τον Ν. Ζωάκην και τον Εμμ. Πυροβολάκην μετά του μικρού υιού του Γεωργίου. Οι Γερμανοί εφόνευσαν τους άνδρας διά ξιφολόγχης, το παιδί ετραυματίσθη εκ ριφθείσης χειροβομβίδος , νοσηλεύεται δε ακόμη». Υπάρχουν βέβαια και στοιχεία για μεγαλύτερες και ακραίες ωμότητες έναντι των ηρωικών κρητών. Στον επίλογο της Έκθεσης δίνονται πληροφορίες για καταστροφές πόλεων, δημοσίων κτηρίων, σχολείων, εκκλησιών κ.τ.λ.
Εκθέσεις και ντοκουμέντα σαν αυτή την καταγραφή που αναφέρουμε δεν έρχονται στο φως για να υποδαυλίσουν αισθήματα εκδίκησης. Τα συζητάμε, τα διαβάζουμε, τα φέρνουμε στο φως για να αποκατασταθεί επί τέλους το δίκαιο και η ιστορική αλήθεια. Η Έκθεση που έχουμε πια στα χέρια μας κουβαλά ένα επί πλέον αξιακό φορτίο. Φέρει την πνευματική εργασία και το βάρος της υπογραφής του Νίκου Καζαντζάκη. Και μόνο γι αυτό αξίζει να γίνει κτήμα όλων των Ελλήνων.
Πηγές:
«Έκθεσις της κεντρικής επιτροπής διαπιστώσεως ωμοτητων εν Κρήτη», εκδ. Δήμου Ηρακλείου, Ηράκλειο 1983
«400 γράμματα του Πρεβελάκη στον Καζαντζάκη», εκδ. Ελένης Καζαντζάκη, Αθήνα 1965.
Θερμές ευχαριστίες στην Αθηνά Βουγιούκα, Δρ. Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, για την πολύτιμη συμβολή της.
Πάνος Σκουρολιάκος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλώ,τα σχόλια να σχετίζονται με την ανάρτηση και να είναι ευπρεπή.
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.