Κάλαντα: η ετυμολογία της λέξης.

Τα κάλαντα που προήλθαν από τις Βυζαντινές Καλένδες ανάγο- νται,κατά τύπο και όχι βεβαίως κατά περιεχόμενο,από το γνωστό έθιμο των αρχαίων Ελλήνων της Ειρεσιώνης.

Κατά πληροφορία που μας παρέχει ο Βάρων,την έναρξη εκάστου μήνα ανήγγειλλε ο Ποντίφηκας από το Καπιτώλιο,κατά την εί- σοδο της νέας Σελήνης,με τη φράση: "Calo Juno novella".Από τη λέξη δε Calo (καλώ, ονομάζω) δόθηκε η ονομασία Καλένδες και αφορούσε περίοδο πρώτων ημερών του μήνα.Αυτή η περίο- δος ήταν πενθήμερος (quintana) ή επταήμερος (septimana) ανάλογα με τη διάρκεια της νέας σελήνης,ορίζονταν δε από τον Ποντίφηκα εκ της επανάληψης της φράσεώς του πεντάκις ή ε-πτάκις.Πενθήμεροι λοιπόν ήταν οι Καλένδες όλων των μηνών πλην του Μαρτίου,Μαΐου,Ιουλίου και Οκτωβρίου.

Οι Καλένδες επίσης διακρίνονταν σε fasti (εργάσιμες,δικάσιμες ημέρες) και σε nefasti (αποφράδες) όπου απαγορεύονταν η εργασία και αντ΄ αυτής γινόντουσαν εορτές προς τιμή της Ήρας και του Ιανού (Ρωμαίου αμφιπρόσωπου Θεού προς τιμή του οποίου και το όνομα Ια- νουάριος).

Από αυτές περιφημότερες ήταν οι Καλένδες του Ιανουαρίου (calendae Januariae) επειδή γιορτάζονταν και η έλευση του νέου χρόνου.Κατά τη διάρκεια των Καλενδών αυτών γίνονταν αμοιβαίες επισκέψεις συγγενών και φίλων με ανταλλαγή δώρων των λεγόμενων strena (κυρίως μέλι,ξερά σύκα και χουρμάδες) ως και μικρών νομισμάτων.Επίσης πρόσεχαν,στη διάρκεια αυ- τών,τις εκφράσεις τους και τις κινήσεις τους ώστε να μη αποβούν κακοί οιωνοί στο νέο έ-τος.Επίσης,κατ' αυτή την περίοδο ο Αυτοκράτορας,καθήμενος στον Ηγεμονικό θρόνο των ανα- κτόρων,δεχόταν την επίσημη επίσκεψη των ανωτέρων αξιωματούχων του κράτους καθώς και πο- λιτών σε "φάλαγγα κατ΄ άνδρα" οι οποίοι και έρριπταν προ αυτού νομίσματα.

Οι Καλένδες του Ιανουαρίου ήταν κατά το δεύτερο ήμισυ εργάσιμες,έτσι ώστε η εργασία με- τά της εορτής να θεωρείται εξάγγελος καλού έτους.

Στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Καλένδες κλήθηκαν οι κατά την 1η Ιανουαρίου εορτές και πανή- γυρεις υπό των "Εθνικών" πολλές των οποίων διατηρήθηκαν και από τους Χριστιανούς.Όμως το 662 μ.Χ. η συγκροτηθείσα στη Κωνσταντινούπολη Στ' Οικουμενική Σύνοδος καταδίκασε τις εορτές και ευωχίες αυτές με το 62ο Κανόνα της.

Κατά μία άλλη ετυμολογική εκδοχή η λέξη κάλαντα προήλθε από τη φράση: τα καλά άδω.

Γιάννης Βασ. Πέππας, Φιλόλογος